Schaduwzijde van de digitalisering

Digitalisering is een onstuitbaar proces. Het is niet de vraag of je er voor of tegen bent, mee wilt of niet, digitalisering gebeurt gewoon. De afgelopen 30 jaar is de samenleving er ingrijpend door veranderd.
Weg kaartenbak, papieren invulformulieren, telefoon en loketten. Inmiddels dient zich een volgende golf aan, die van de ai-isering van de maatschappij. Het gaat zo snel, dat het proces al lang en breed in gang is gezet voor we er een woord voor hebben.
Het is die snelheid die ons makkelijk blind maakt voor wat er fout gaat. We moeten allemaal erg ons best doen om mee te komen en ons plaatsje te veroveren op de bandwith train. Maar er gaat veel fout. Ik noem een paar minder leuke dingen.

1. De overheid is voor velen ontoegankelijk. Ik herinner me mijn eerste kennismaking met DigiD toen ik na een lange tijd in het buitenland terugkwam naar Nederland. De krankzinnige moeite die ik moest doen om het allemaal werkend te krijgen wat tergend. Digitaal analfabetisme en de angst voor het onpersoonlijke zorgt voor achterblijvers.
2. Alle informatie staat online non-lineair ter beschikking. Dat betekent dat je zonder dat je het weet informatie kun lezen die afhankelijk is van een voorwaarde die op een andere pagina staat. Informatie wordt zo deformatie.
3. Tegenwoordig heb je vaak een smartphone nodig om met 2-factor authenticatie in te loggen. Lekker voor mensen met een lage uitkering.
4. Je ziet een verschuiving van de administratieve last van organisaties naar de consument, van de overheden naar de burger. Je mag zelf alles invullen en bijhouden.
Zo werk je zelf voor je diensten: overheid en bedrijfsleven laten jou gratis arbeid verrichten.
5. Contant geld wordt moeilijker toegankelijk doordat banken een heffing in willen voeren voor het frequent gebruik van de flappentapper.
6. Zonder e-mail vallen mensen automatisch buiten de boot. Het toppunt was de meneer van 75 die onlangs zijn rijbewijs automatisch kwijtraakte omdat hij geen e-mailadres had.
In Nederland is digitalisering hand in hand gegaan met de introductie van
marktwerking. Digitalisering is een functie van de marktwerking in alle sectoren geworden, een manier om de winstmarges groter te maken of om te bezuinigen.
Daarbij vallen groepen die geen voldoende middelen bezitten al gauw buiten boord.

Digitalisering is op zichzelf niet verkeerd. De motivatie vaak wel: onder het mom van automatisering diensten uitkleden zodat er meer winst is. De gevolgen zijn niet mis: marginalisatie van groepen die juist zorg nodig hebben.
Digitalisering leidt ook tot concentratie van macht in de verkeerde handen. Controle over de toegang tot en manipulatie van persoonlijke data van miljoenen. Met één druk op de knop hoor je er niet meer bij.
Digits kennen geen schaduw, maar de digitalisering wel een schaduwzijde.