Miljardairs afschaffen

Er is geen rechtvaardiging te vinden waarom iemand als Jeff Bezos 50 miljard euro rijker moet kunnen worden als gevolg van een pandemie die volledig buiten zijn handelen lag, terwijl anderen failliet gaan door dezelfde pandemie. Sociaal & Groen heeft niets tegen rijkdom, maar wel tegen sociale ongelijkheid, een oneerlijk maatschappelijk speelveld en onnodige armoede.

 

“menigeen die het geluk heeft te mogen proeven van de kers, eindigt met een gevecht om de taart”
Wim Lanfermeijer

miljardairs afschaffen
welvaartsverdeling

Miljardairs schaden de samenleving en zouden niet mogen bestaan. Hoogleraar en economisch sociologe Linsey McGoey ondersteunt die mening. In deze tijd van exorbitante verrijking en vergroting van de enorme kloof tussen hen die niets hebben en hen die gigantische vermogens bezitten, is het hoog tijd om een herziening door te voeren in ons belastingsysteem. Ook Piketty pleit daar al langer voor. We hebben nog geen steekhoudend argument gehoord waarom we wel een minimum inkomen kennen, maar geen maximum inkomen of vermogen.

Miljardairs deden het ‘extreem goed’ tijdens de coronacrisis, stelde de Zwitserse bank UBS in een rapport. Hun toch al enorme vermogen steeg op het hoogtepunt van de crisis, van april tot juli, met 27,5 procent. Hun totale vermogen komt nu uit op 9,1 biljoen euro (een biljoen is duizend miljard).

Tegelijkertijd zijn op zijn minst het equivalent van 400 miljoen voltijdbanen wereldwijd door diezelfde crisis verloren gaan, berekende de Internationale Arbeidsorganisatie van de VN. De rijkdom van superrijken is niet te rechtvaardigen. Hun vermogen staat in geen verhouding tot hun bijdrage aan samenleving. “Klopt”, zegt Linsey Mcgoey, hoogleraar aan Essex University en auteur van ‘No Such Thing as a Free Gift: The Gates Foundation and the Price of Philantropy.’

 

We hebben nog geen steekhoudend argument gehoord waarom we wel een minimum inkomen kennen, maar geen maximum

 

Revoluties en opstanden

Enige tijd geleden plaatsten demonstranten een guillotine voor het huis van de rijkste man op aarde, Amazon-oprichter Jeff Bezos, met een privévermogen van zo’n 150 miljard euro. Het is onwaarschijnlijk dat de demonstranten daarmee opriepen tot geweld. De guillotine, die waarschijnlijk symbool stond voor ‘dood aan armoede’, laat zien dat mensen dergelijke grove vormen van aanhoudende vermogensongelijkheid niet tolereren. We zagen eenzelfde motivatie bij bijvoorbeeld de Haïtiaanse en Franse Revoluties, en aan de arbeidersopstanden door heel Europa in 1848. Onderzoek na onderzoek toont aan dat de meeste Europeanen en Amerikanen de neiging hebben om te onderschatten hoe groot de vermogensongelijkheid is. Er is becijferd (bron: ‘Pure Luxe’) dat een gemiddelde miljardair het zich kan veroorloven om maar liefst 69 miljoen euro per jaar uit te geven. Het bruto modale inkomen in Nederland is volgens het CPB 36.000 euro. Het plaatsen van zo’n guillotine laat zien dat de economische en sociale ongelijkheid tegenwoordig haast net zo groot is als die vóór de Franse Revolutie, en ten tijde van de industriële magnaten aan eind van de negentiende eeuw.

 

Eigenaren van bepaalde middelen behalen extreme winsten, niet door een betekenisvolle bijdrage te leveren, maar simpelweg door eigenaar ervan te zijn.

 

Een vaak gehoord tegenargument is, dat miljardairs, zoals bijvoorbeeld Jeff Bezos, Charlene de Carvalho-Heineken, John de Mol en Tesla-oprichter Elon Musk, waarde en noodzakelijke innovatie creëren. De cijfers tonen wat anders aan.
Landeigenaren bijvoorbeeld profiteren van de prijsstijgingen van vastgoed of grond, die vaak het resultaat zijn van investeringen van lokale of nationale overheden, investeringen gedaan met geld van de belastingbetaler. Vaak worden behoorlijke speculatiewinsten verkregen omdat overheden goedkope landbouwgronden op willen kopen voor veel duurdere bouwgronden, ten behoeve van woningbouw. Grondspeculatie is moeilijk tegen te gaan. Die verrijking heeft niets met enige vorm van investering in de samenleving van doen, maar uitsluitend met (privé-)verrijking over de rug van de burger. Die bezitters behalen winst door te profiteren van investeringen die niks van doen hebben met hun eigen inspanningen. Daarnaast is veel rijkdom en macht van techmiljardairs afkomstig van de bescherming van intellectueel eigendom. Intellectueel eigendom is tegenwoordig in wezen net zoiets als de hoge concentratie van grondbezit en andere bezittingen waar klassieke economen als Adam Smith en anderen zich in de achttiende en negentiende eeuw grote zorgen over maakten.

Octrooirechten en erfenissen

Verder spelen erfenissen een belangrijke rol, zoals bijvoorbeeld in het geval van Charlene de Carvalho-Heineken, de dochter van biermagnaat Freddy Heineken, die helemaal niets hoefde te doen om de erfenis uit 2002 ad 3,7 miljard euro te ontvangen. Door beleggingen is dit inmiddels aangegroeid tot 15,8 miljard dollar (2020). Daarvoor hoefde geen enkele bijdrage of inspanning geleverd te worden. De samenleving, het systeem, heeft haar dat vermogen geschonken, maar deelt niet in de opbrengst.
Als men door octrooien beschermde goederen en diensten bezit, kan men vaak winsten oogsten die ver uitstijgen boven het niveau van de persoonlijke bijdrage aan de ontwikkeling van die technologie. Zo is Microsoft, de bron van het fortuin van Bill Gates, afhankelijk van zeer sterke octrooibescherming die door de staat wordt verleend. De overheid is verantwoordelijk voor het bieden en beschermen van de octrooirechten van techmiljardairs, op manieren die het algemeen belang schaden. En het gaat bredere concurrentie, die tot lagere prijzen van goederen en diensten zou kunnen leiden, tegen. ‘Dus of de rijkdom en privileges van Musk of Bezos een eerlijke weerspiegeling zijn van de bijdrage die ze hebben geleverd, is echt discutabel‘, stelt Linsey Mcgoey.

Gratis inkoop

Data vormen een goed voorbeeld. Heel veel data, dé brandstof voor techreuzen als Google en Microsoft, zijn collectief geproduceerd door individuen. Deze bedrijven leven van de informatie die burgers onbewust verstrekken, maar krijgen deze ‘inkoop’ niet betaald. De ‘leveranciers’, dus burgers en bedrijven, zien niets terug van de waarde van die collectieve interactie met bedrijven. Bedrijven kapitaliseren die data, voornamelijk door de platforms die ze hebben opgericht, en zijn in die praktijk behoorlijk concurrentieverstorend en monopolistisch geworden. Mark Zuckerberg (Facebook) bepaalt in toenemende mate wat we te zien krijgen. Techbedrijven vinden dat hun beloning voor het verzamelen en verwerken van die data en het verkopen ervan aan adverterende bedrijven zo groot moet zijn als die nu is. Er is geen enkele logische verklaring waarom iemand als Mark Zuckerberg 104 miljard dollar (Forbes) bij elkaar kan verdienen met een eigentijds communicatiemiddel, dus een nutsvoorziening, hetgeen Facebook in het internettijdperk is. Bezos kan meer dan 150 miljard euro aan vermogen vergaren, en is ruim 50 miljard euro rijker worden in de laatste zes maanden als gevolg van een pandemie die volledig buiten zijn handelen lag. Hij heeft kunnen profiteren van (de huidige) toevallige ontwikkelingen, zoals de vroegere grootgrondbezitters en slavenhouders dat ook konden. Ook Bezos had het geluk en de toeval de eerste te zijn, evenals Zuckerberg, die door technologische ontwikkelingen een middel in de schoot geworpen kregen. Aan de ontwikkeling van het internet zelf hebben zij geen enkele bijdrage geleverd. We hebben hen dat recht verleend met onze juridische infrastructuur en een politiek die er vooral op gericht is private investeerders en kapitaaleigenaren te bevoordelen.

Bestedingswaanzin

Uit onderzoek is gebleken dat de superrijken relatief weinig investeren in innovatie en nauwelijks in sociale projecten of infrastructurele voorzieningen. Gebleken is dat zij juist investeren in relatief kortlopende investeringen die gericht zijn op vermogensgroei, dus het vergaren van nog meer geld. Sommigen blijven hun geld doelloos oppotten, sommigen weten niet hoe ze het op moeten krijgen. De meesten weten van gekkigheid niet wat ze met zoveel geld moeten: alle kranen in huis van puur goud en dat soort zaken. Jeff Bezos bezit een Gulfstream G650ER privéjet ter waarde van 65 miljoen. Micheal Dell, de CEO van Dell, had eerst ook een Gulfstream. Tegenwoordig vliegt hij naar verluidt in een eigen Boeing Dreamliner 787. Jachten zijn een populaire besteding voor miljardairs, en dan het liefst zo groot en luxe mogelijk. De Russische miljardair Roman Abramovich, eigenaar van Chelsea FC, bezit een jacht dat naar verluidt 1,6 miljard heeft gekost. Hiervoor heeft hij een discotheek en twee helikopterplatforms aan boord. Een andere miljardair koopt voor iedere James Bond-film een jacht en noemt deze naar de filmtitel. Die 27 jachten, die naar eigen zeggen tussen de 42 en 58 miljoen euro per stuk kostten, liggen in havens verspreid over de wereld. Ermee varen doet hij zelden.

Rijken vinden zelf dat de morele grenzen zijn overschreden

“Vermogenden moeten gedwongen worden om meer bij te dragen aan het economische herstel na de coronacrisis”. Dat schrijft een groep van 83 ‘superrijken’.
De leden van de groep ‘Millionaires for Humanity’, onder wie Jerry Greenfield, medeoprichter van ijsmerk Ben & Jerry’s, en Abigail Disney, erfgenaam van het mediaconcern, riepen regeringen op om de belastingen te verhogen ‘voor mensen zoals wij. Onmiddellijk, substantieel en permanent’.
Volgens de groep zullen de economische gevolgen van de coronacrisis zich nog tientallen jaren doen voelen en 500 miljoen mensen in armoede storten. Ze roepen politici op de wereldwijde ongelijkheid aan te pakken en te erkennen dat belastingverhoging voor de rijken en internationale transparantie op belastinggebied onontbeerlijk zijn voor oplossingen op lange termijn.
Als niet alleen links om een eerlijker verdeling van ons aller welvaart vraagt, maar nu ook de rijken zelf, toont dat aan hoezeer de ongelijkheid uit het lood is geslagen.

Innovatie, sociale- en nutsvoorzieningen, onderwijs, zorg en infrastructuur hoort bij de overheid

De lokale overheden, de staat en met de overheid samenwerkende organisaties met staatsregulering, zijn in staat belastinggeld op een democratische wijze verantwoord te besteden. In een representatieve democratie zijn wij gezamenlijk de overheid. “Het was altijd al de staat die de belangrijkste innovator was als het gaat om technologische doorbraken”, aldus de mening van de prominente econome Mariana Mazzucato.

De staat is ondernemender dan we denken. De financiering van veel wetenschappelijke ontwikkelingen vergde veel staatsinvesteringen. In het Duitsland van Bismarck bijvoorbeeld, aan het einde van de negentiende eeuw, was ontzettend veel door de staat gestuurde economische groei. Zelfs in de VS was het in de negentiende eeuw de staat die innovatie en vooruitgang financierde, zoals de uitbreiding van het spoor. Het European Recovery Program (ERP), beter bekend als het Marshallplan, was na WO II gericht op de economische wederopbouw van de door de oorlog getroffen landen in Europa. Voor veel mensen maakte deze hulp het verschil tussen leven en dood. Uiteindelijk bedroeg de Marshallhulp een totaalwaarde van 12,4 miljard dollar vanuit de Verenigde Staten, wat neerkomt op ongeveer 148 miljard dollar in 2020.

De NASA heeft voor een enorme boost gezorgd op technologisch gebied. Overheidsinvesteringen zijn verantwoordelijk voor cruciale technologieën in bijvoorbeeld de iPhone, zoals GPS en het touchscreen. Elon Musk ontving in de prille beginfases van zijn verschillende ondernemingen in totaal bijna vijf miljard dollar aan overheidssubsidies. Landen zelf zijn welvarend en innovatief geworden dankzij overheidsinvesteringen. En dat gebeurt nog steeds, maar het wordt vaak strategisch genegeerd in zowel de economische theorie als in het dagelijkse discours, dat ervan uitgaat dat “de ondernemer” verantwoordelijk is voor innovatie. Dat is een fictie die legitimiteit heeft gekregen onder andere door het whitewashing van staatsinvesteringen door mensen als Elon Musk en Bill Gates, die de technologieën als innovaties van hun bedrijven claimen.

We moeten van de fabel af dat de particuliere sector altijd efficiënter werkt. Zeker, de overheid maakt veel fouten, maar dat betekent niet dat we de marktwerking ongebreideld zijn vrije loop moeten laten, dat een graaicultuur te prevaleren zou zijn, maar dat we de kwaliteit van de overheid moeten verbeteren. Daarnaast zijn er ook succesvolle projecten bekend waarin overheid en de particuliere sector samenwerken.

Sociaal & Groen heeft niets tegen rijkdom, maar wel tegen sociale ongelijkheid, een ongelijk maatschappelijk speelveld en armoede

Om het vermogen van miljardairs werkelijk te beperken en hun privileges te reduceren, moet er ten eerste een vermogensbelasting komen, iets dat economen zoals Thomas Piketty ook bepleiten. Maar het gaat niet alleen om de rijkdom van miljardairs; het gaat om het hervormen en opheffen van de systemen die verschillende vormen van vermogensmaximalisatie laten floreren, terwijl tegengestelde vormen stagneren. Ook moet bijvoorbeeld gekeken worden hoe de beurzen worden beheerd en gereguleerd. Zo zouden financiële transacties kunnen worden belast of verboden voor die investeringsfondsen die bedrijven opkopen om ze, na opdeling, te verkopen, terwijl ze andere verzelfstandigde onderdelen, meestal met personeel of schulden, laten failleren.

Ongelijkheid is een politieke keuze

Sociaal & Groen wil ook werk maken van het beschermen van werknemers en werknemers die gedwongen worden tot zelfstandigheid (eenmanszaak) en onvrijwillige voor werkgevers gunstige constructies, zoals flexwerkers en oproepkrachten, enz.). Deze groepen zouden op dezelfde manier beschermd kunnen worden als de overheid momenteel de rijkdom van bedrijven en miljardairs beschermt. We hebben maatregelen nodig die de positie van werknemers versterken en mensen belonen die nu niet voor hun werk betaald worden, of onderbetaald zoals verzorgers en mensen die huishoudelijk werk verrichten. Sociaal & Groen wil daarom het Basisinkomen invoeren, zodat de structuur wordt veranderd. Door een redelijke basisinkomensgarantie schaffen we armoede af. Dat betekent dat we het evenwicht herstellen in sociale gelijkheid. Armoede en ongelijkheid is geen gegeven, maar een keuze.
Uit het neoliberale beleid, met de doorgeslagen marktwerking in de zorg bijvoorbeeld, blijkt uit empirisch onderzoek dat de particuliere sector helemaal niet zo efficiënt werkt. Ze bieden geen goede prijs-kwaliteitverhouding. Een voorbeeld zijn de krankzinnige medicijnenprijzen. Ze verhogen de kosten in plaats van ze te verlagen.

Vermogenslimiet

Hoe dit maximum vermogen gestalte moet krijgen, is een zaak van nader onderzoek. Onder degrowth-gemeenschappen bestaan verschillende opvattingen over het maximum. En er moet ook worden gekeken naar inkomen, wat iets anders is, maar moet wel in relatie beoordeeld worden aan vermogen. Een manier om het vermogen te beperken is o.a. een maximum inkomen vast te stellen, bijvoorbeeld de Balkenendenorm. Dit kan via een wettelijk maximum, maar kan ook via belastingheffing. Een dergelijk voorstel kreeg bij een referendum in 2013 in Zwitserland aanzienlijke steun, maar geen meerderheid. Een benadering is het bepalen van zogenaamde “welvaartslijnen” waarboven een inkomstenbelasting wordt geheven die in de buurt komt van 80-90 procent.
In de VS stelde president Franklin Roosevelt (president van 1933 tot 1945) ooit plafonds voor, dus deze gedachte is niet zo extreem als de rijken het nu framen.

Sociaal & Groen wil miljardairs (meer dan 1000 miljoen) en supermiljonairs afschaffen

Dit soort maximering is in het verleden vaker voorgekomen. Tijdens en na de Franse Revolutie, bijvoorbeeld. Ook gedurende de twintigste eeuw zijn er veel voorbeelden van nationalisaties en daarmee ‘onteigeningen’ geweest. Wanneer mensen “onteigening” horen, denken ze dat hun huis van ze wordt afgenomen. Dat is natuurlijk niet de bedoeling, het gaat om exorbitante rijkdom, daar valt de middenklasse+ niet onder. We moeten de burger bovendien duidelijk te maken dat ze eigenlijk nu al onteigend worden – door de miljardairsklasse. De waarde van hun arbeid en data wordt niet naar waarde beloond of erkend. Het feit dat veel mensen onbetaalbare eigen risico’s en medicijnen of voorzieningen moeten betalen, betekent dat de levens of het welzijn van deze mensen op een bepaalde manier onteigend worden tijdens een pandemie als corona. Bezos, Musk en John de Mol zullen niet worden gearresteerd om naar werkkampen te worden gestuurd en hen wordt ook niet de mogelijkheid ontnomen om geld te verdienen. Het gaat WHD om het afschaffen van miljardairs door het aanpakken van de systemen die tot deze uitwassen hebben kunnen leiden, het afschaffen van de mogelijkheid van een miljardairsklasse an sich. Want deze miljardairsklasse berokkent de samenleving en de economie veel schade: ze leidt tot inefficiëntie, corruptie, beschadigt de democratie, belemmert de vooruitgang en voedt sociale onrust. Het afschaffen van miljardairs hoeft geen herhaling van voorgaande, bloedige periodes van herverdeling en onteigening te betekenen. Maar de geschiedenis laat zien dat als er te laat wordt ingegrepen en te weinig wordt gedaan aan toenemende ongelijkheid en machtsconcentratie, de uiteindelijke herverdelingsstrijd waarschijnlijk opnieuw met geweld zal worden gevoerd. Sociaal & Groen en mensen zoals Linsey McGoey en Piketty pleiten ervoor de ongelijkheid nú aan te pakken, zodat de guillotine ook in de toekomst alleen als cultuurhistorisch symbool van stal gehaald hoeft te worden gehaald.

standpunten / verschillen per partij (miljardairs)

VVD                            – voor miljardairs

PVV                             – geen standpunt

CDA                             – geen standpunt

D66                             – geen standpunt

GroenLinks              – geen standpunt; (wil verschil tussen arm en rijk kleiner maken)

PvdA – nieuw toptarief van 60 procent voor mensen die meer dan 150.000 euro per jaar verdienen;
– Box 3 afschaffen. Er komt een nieuwe progressieve vermogens(winst)belasting voor grote vermogens;
– schenkingsvrijstelling van een ton voor het eigen huis afschaffen;
– Grootaandeelhouders niet langer belasting uitstellen in hun eigen BV;
– progressief IB-tarief voor DGA’s.
– aanpakken vermogensongelijkheid door ontwijkingsmogelijkheden bij erfenissen (zoals bij de bedrijfsopvolgingsregeling);

SP – geen standpunt (alleen voor grote bedrijven verhogen winstbelasting, het mkb krijgt een stevige belastingverlaging)

Sociaal & Groen – het belastingsysteem zo veranderen dat miljardairs niet meer kunnen ontstaan;
– vermogensbelasting invoeren;

Leave a Reply