Het is een vreemde constructie, een omgekeerde wereld: boeren die biologisch produceren moeten aantonen dat ze daadwerkelijk biologisch werken. Ze moeten dure keurmerken aanschaffen om aan te tonen dat we geen rare troep toevoegen aan onze voeding.
Social & Groen wil de rol van biologisch herdefiniëren in de voedingssector. In de huidige situatie moeten voedselleveranciers aantonen dat zij volgens de strikte biologische normen produceren, wat vaak gepaard gaat met uitgebreide certificatieprocedures en extra kosten. Sociaal & Groen wil dat we het omdraaien: biologisch wordt de standaard en niet-biologisch moet met duidelijke labels werken die de onnatuurlijke toevoegingen en methoden van productie benadrukken. Hieronder volgt een analyse van de potentiële voordelen van zo’n omkering.
Biologisch moet "het normaal" zijn. Verbouwen en consumeren zoals dat door de natuur is bedoeld. Als we de presentatie (labeling) omdraaien, dat komt de helderheid en inzichtelijkheid van de wijze waarop onze voeding tot stand komt te goede: laat al die andere partijen dan maar labeltjes plakken waar op staat welke pesticiden ze gebruikt hebben of met welke chemicaliën ze ons eten bewerkt hebben. Dan wordt het maken van échte bewuste keuzes een stuk eenvoudiger.
Europees biologisch keurmerk
Het Europees biologisch keurmerk staat verplicht op alle biologische producten die in de Europese Unie (EU) zijn geproduceerd. Het keurmerk maakt duidelijk dat het product voldoet aan de Europese wettelijke normen voor biologische productie.
Ook op biologische producten die worden geïmporteerd van buiten de EU mag het keurmerk worden gebruikt als deze voldoen aan de Europese regels.
Wat betekent het Europees biologisch keurmerk?
Het Europees biologisch keurmerk maakt duidelijk dat het product voldoet aan de EU-regels en eisen voor biologische productie. Het logo staat verplicht op alle biologische producten die in de Europese Unie (EU) zijn geproduceerd. Op biologische producten van buiten de EU mag het keurmerk gebruikt worden, maar dat is niet verplicht.
Het Europees biologisch keurmerk is een Topkeurmerk vanwege de hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.
Welke eisen worden aan het Europees biologisch keurmerk gesteld?
Volgens de Europese wetgeving worden de volgende eisen aan biologisch gesteld:
- Producten moeten voor minimaal 95% uit echte biologische ingrediënten bestaan.
- Het moet duidelijk zijn waar de ingrediënten precies vandaan komen.
- Er zijn geen chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen gebruikt.
- Er is geen kunstmest gebruikt.
- Bij de productie van dierlijke producten, zoals vlees, zuivel en ei is rekening gehouden met dierenwelzijn.
Op de pagina Biologisch lees je meer details over de eisen voor de landbouw, veehouderij en verwerking van biologische producten.
Op de pagina Dierenwelzijn kun je zien welke eisen er zijn voor het houden van biologische dieren, en hoe dat zich verhoudt tot andere vormen van veehouderij.
Hoe wordt gecontroleerd of de regels worden nageleefd?
De naleving van de regels van de biologische productie wordt namens de overheid gecontroleerd door de stichting Skal. Deze organisatie controleert de totale productieketen, vanaf het land en de stal tot in de winkel. Biologische producten uit het buitenland zijn vaak alleen te herkennen aan het biologische keurmerk van het betreffende land.
1. Transparantie en informatie voor consumenten
Duidelijke communicatie van onnatuurlijke inhoudsstoffen
Als niet-biologische producten verplicht worden om openlijk te vermelden welke onnatuurlijke stoffen (zoals synthetische pesticiden, kunstmest, GGO’s of andere additieven) worden gebruikt, krijgen consumenten direct en duidelijker inzicht in de inhoud en de productiemethoden. Dit kan leiden tot:
Verbeterd informatieoverzicht: Kopers weten exact waar ze aan toe zijn; producten die niet aan biologische normen voldoen worden extra duidelijk geëtiketteerd.
Bewuste keuzes: Consumenten kunnen met meer vertrouwen kiezen voor producten zonder onnatuurlijke toevoegingen, omdat alle potentieel schadelijke stoffen expliciet vermeld staan.
Meer vertrouwen in de markt
Zodra consumenten zien dat ‘biologisch’ de norm is en dat alleen afwijkingen van deze norm extra gemarkeerd worden, neemt het vertrouwen in de voedselketen toe. Er ontstaat een transparantie die leidt tot:
Verhoogd consumentenvertrouwen: Doordat de onnatuurlijke stoffen expliciet worden benoemd, weten consumenten wat ze precies consumeren.
Minder misleiding en greenwashing: Een duidelijke labelverplichting voor niet-biologische producten dwingt producenten tot heldere communicatie, waardoor misleidende claims sneller worden ontdekt en aangepakt.
Deze transparantie is vergelijkbaar met wat blijkt uit onderzoeken naar de invloed van labels op de consumentenperceptie, waarbij producten met een duidelijk biologisch label als gezonder en smaakvoller worden gezien.
2. Gezondheidsvoordelen
Vermindering van blootstelling aan schadelijke stoffen
Als biologisch de standaard wordt, komen:
-
Directe gezondheidsvoordelen: Consumenten die kiezen voor producten zonder extra etikettering van onnatuurlijke toevoegingen hebben minder kans op het binnenkrijgen van residuen van synthetische pesticiden of kunstmest.
-
Preventie van overconsumptie: Doordat niet-biologische producten expliciet de onnatuurlijke stoffen vermelden, kan overconsumptie worden tegengegaan. Consumenten realiseren zich dat de gezondheidsrisico’s groter kunnen zijn, wat hen aanzet tot een voorzichtiger consumptiegedrag.
Educatieve Impuls
De omkering stimuleert ook dat consumenten meer leren over de oorsprong van hun voedsel en de impact op hun gezondheid. De labels geven niet alleen een waarschuwing, maar ook informatie over mogelijke risico’s, wat leidt tot een beter geïnformeerd publiek.
3. Milieuvoordelen
Stimulans voor duurzame productiemethoden
Als biologisch de standaard is, zal de druk op voedselleveranciers om over te schakelen naar duurzame productiemethoden groter worden. Dit heeft verschillende milieugerelateerde voordelen:
-
Bevordering van natuurlijke ecosystemen: Natuurlijke productiemethoden, die de biologische normen volgen, vermijden bijvoorbeeld het gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Dit draagt bij aan een gezonde bodem, waterbehoud en behoud van biodiversiteit.
-
Vermindering van chemische vervuiling: Doordat de onnatuurlijke stoffen expliciet benoemd worden, wordt het voor producenten minder aantrekkelijk of economisch rendabel om deze te gebruiken. Dit resulteert in een algeheel minder chemisch belaste voedselproductieketen.
Verantwoord gebruik van grondstoffen
Door minder kunstmatige toevoegingen en meer natuurlijke methoden te hanteren, wordt de druk op natuurlijke hulpbronnen verminderd. Hierdoor komt:
4. Economische en marktgerichte stimulansen
Herdefinitie van de norm
Als biologisch als standaard wordt aangenomen, krijgt het label 'niet-biologisch' een negatieve lading, waardoor consumenten eerder de voorkeur geven aan producten die aan deze biologische norm voldoen. Dit zou kunnen resulteren in:
-
Marktincentives voor duurzaamheid: Producenten zullen economisch worden gestimuleerd om over te stappen op biologische productie, omdat zij door een verbeterd imago en hogere consumentenvoorkeur kunnen profiteren.
-
Prijsdruk op niet-biologische producten: Als consumenten bereid zijn een premie te betalen voor producten zonder onnatuurlijke stoffen, kunnen niet-biologische producten in prijs naar beneden worden bijgesteld, waardoor ze minder competitief worden.
-
Innovatie en efficiëntie: Door deze verschuiving zal er meer innovatie plaatsvinden in de agrarische sector, met de focus op duurzame en efficiënte methoden die minder schadelijke stoffen vereisen.
Kosten- en waardeverhouding
Huidige certificerings- en bewijslastprocedures voor biologische producten zijn vaak kostbaar en omslachtig. Als biologisch de norm is, hoeven bedrijven niet langer de extra bewijslast te leveren, terwijl conventionele producenten juist wel transparant moeten zijn over hun afwijkingen. Dit brengt:
-
Verlaging van certificeringskosten voor echte biologische producenten: Hierdoor kunnen biologische producten mogelijk goedkoper worden aangeboden, wat weer leidt tot een bredere acceptatie door de consument.
-
Vergrootte marktvoorraad: Doordat de administratieve en productie-gerelateerde lasten worden verlegd naar niet-biologische producenten, kan er een bredere en toegankelijkere markt ontstaan voor producten die écht natuurlijk zijn.
5. Regelgeving en consumentenbescherming
Versterkte wetgeving en normen
Een omgekeerde benadering zou de basis vormen voor een strengere regelgeving voor niet-biologische producten. Dit resulteert in:
-
Duidelijke richtlijnen: Consumenten weten precies welke onnatuurlijke stoffen in een product voorkomen en hoe deze zich verhouden tot de standaard biologische productie. Dit kan zowel in de EU als in andere markten leiden tot een meer uniforme en transparante regelgeving.
-
Minder valse claims en greenwashing: De focus op het labelen van afwijkingen dwingt producenten om eerlijk en transparant te zijn over hun productiepraktijken. Hierdoor wordt het risico op misleidende reclame verminderd.
Toegenomen consumentenvertrouwen
Consumenten die weten dat niet-biologische producten verplicht specifieke waarschuwingen of inhoudsindicaties moeten dragen, voelen zich veiliger en maken bewustere keuzes. Dit sluit aan bij de bevindingen dat duidelijke bio-labels leiden tot een verhoogd vertrouwen en een bereidheid om meer te betalen
.
Conclusie
Het omdraaien van de huidige benadering – door biologisch als norm te beschouwen en niet-biologische producten te verplichten om duidelijk te etiketteren welke onnatuurlijke stoffen ze gebruiken – biedt verschillende belangrijke voordelen:
-
Transparantie: Consumenten krijgen een helder beeld van de inhoud en productiemethoden van hun voedsel, wat zorgt voor meer bewuste en gezonde keuzes.
-
Gezondheid: Het expliciet benoemen van onnatuurlijke toevoegingen vermindert de kans op blootstelling aan potentieel schadelijke stoffen.
-
Milieu: Er ontstaat een sterke stimulans voor productieprocessen die de natuurlijke balans respecteren, wat leidt tot een lager gebruik van schadelijke chemicaliën en een verbeterde duurzaamheid.
-
Marktversterking: Producenten worden economisch gestimuleerd om over te stappen op biologische methoden, omdat zij profiteren van een transparante en consistente markt waarin 'biologisch' de standaard is.
-
Regelgeving en Consumentenbescherming: Duidelijke etikettering van afwijkingen kan helpen bij het terugdringen van greenwashing, waardoor consumenten met meer vertrouwen hun aankopen kunnen doen.
Deze ommekeer zou niet alleen leiden tot een efficiëntere en eerlijkere markt, maar zou ook bijdragen aan het algehele welzijn van consumenten en het milieu. Het is een visie die uitnodigt tot herdenken van huidige praktijken en het realiseren van een meer transparante, gezonde en duurzame voedselproductieketen.
