maatschappelijke dienstplicht of tijd? (MDT)

korte versie

Sinds maart 2020 kunnen jongeren (14-27) zich inzetten voor een ander via een maatschappelijke diensttijd (MDT). Ze geven bijvoorbeeld zwemles aan statushouders of organiseren samen een maatschappelijk evenement. Tijdens hun MDT kunnen jongeren hun talenten ontdekken.
Aan een maatschappelijke dienstplicht (ook wel sociale dienstplicht genoemd) kleven zowel voor de burger als voor de samenleving voordelen, die niet onderschat moeten worden. Er zijn ook nadelen: naast de verdringing van betaalde banen, het risico op misbruik door de overheid in geval van tekorten -financiele of personele- is het hoofdbezwaar voor Sociaal & Groen de inbreuk op de vrije wil van ieder individu. De vrijheid van eenieder om zelf te mogen beslissen over het eigen lichaam weegt zwaarder. Daarom is Sociaal & Groen tegen een verplichte maatschappelijke dienstplicht.
​
Omdat er ontegenzeggelijk ook voordelen zijn moet er een vorm gekozen worden waarbij deze zo veel mogelijk worden benut. Sociaal & Groen is daarom voorstander van een betaalde maatschappelijke stageperiode, met een korte duur, zodat er van verdringing van bestaande banen geen sprake kan zijn. Bovendien moet het accent liggen op het stage-aspect (dus verslaggeving, verplichte begeleiding enz.) en niet op de vermeende verschuldigdheid aan de maatschappij, zoals andere partijen dat zien.
​
Sociaal & Groen is tegen een verplichte maatschappelijke dienstplicht maar voor een betaalde vrijwillige maatschappelijke stage-periode, met als uitgangspunt bevordering van de sociale cohesie​ en verbetering van de positie van jongeren in de samenleving.

 

middelgrote versie

Uit de politiek gaan al langere tijd stemmen op voor een maatschappelijke dienstplicht voor jongeren. Voorstanders zijn van mening dat jongeren wat verplicht zijn aan de maatschappij en zich nuttig moeten maken voor de samenleving, al dan niet tegen een kleine vergoeding.
Sinds maart 2020 kunnen jongeren (14-27) zich inzetten voor een ander via een maatschappelijke diensttijd (MDT). Ze geven bijvoorbeeld zwemles aan statushouders of organiseren samen een maatschappelijk evenement. Tijdens hun MDT kunnen jongeren hun talenten ontdekken.

Het nut van een maatschappelijke dienstplicht (ook wel sociale dienstplicht genoemd) wordt vaak onderschat. Een dergelijke vorm van dienstplicht heeft een opvoedende waarde. Niet iedereen in Nederland heeft een goede opvoeding genoten. Een sociale dienstplicht zou ervoor kunnen zorgen dat normen en waarden bij jongeren worden bijgebracht of geherwaardeerd. Door het werken met o.a. ouderen en gehandicapten zullen jongeren zich na verloop van tijd beter kunnen inleven in de situatie van deze mensen, waardoor de kans groot is dat zij genuanceerder over ouderen gaan denken. Ook kan het een zinvolle bijdrage leveren voor de inburgering van immigranten in de samenleving. Zij komen in aanraking met de Nederlandse cultuur en krijgen de kans de Nederlandse taal beter onder de knie te krijgen. Tevens komen ze in contact met de autochtone bevolking en dit zal hun integratie alleen maar kunnen bevorderen. Het is een mooie plus op hun cv, ze kunnen talenten ontdekken waarvan ze niet wisten dat ze die hadden.

In deze tijd is het echter maatschappelijk nauwelijks meer acceptabel mensen te dwingen werk te doen dat ze niet willen. Steeds vaker wordt de overheid geconfronteerd met onwilligen die in soortgelijke verplichte situaties worden gebracht (bijstandsuitkeringen, reclassering). Het zelfbeschikkingsrecht weegt zwaar; het verplichte karakter is daarom ongewenst en zal tot onnodige weerstand in de samenleving leiden.

De maatschappelijke dienstplicht, zoals die nu door politieke partijen wordt gepresenteerd, heeft als nadeel dat jongeren gebruikt worden door bezuinigingen in de zorgsector omdat zij als goedkope arbeidskrachten gaan dienen.
Een ander gebruikt argument is dat maatschappelijke dienstplicht de criminaliteit onder jongeren zal tegengaan. Dat is niet aangetoond ook al erkent Sociaal & Groen dat het een goede manier is om ontspoorde of bijna ontspoorde jongeren bij te sturen. Zij worden immers midden in de maatschappij gezet en gedwongen op een sociale manier om te gaan met anderen.
Een andere toepassing is, veroordeelden voor relatief lichte vergrijpen, een keuze te bieden: of ze betalen de opgelegde boete, of ze verrichten werk voor de samenleving via de MDT. Deze werkwijze biedt verschillende voordelen, waaronder het voorkomen van schulden, die velen toch niet kunnen betalen, met alle gevolgen van dien.

De woorden van John F. Kennedy, ‘don’t ask what your country can do for you. Ask what you can do for your country’, zijn mooi, maar dan wel op basis van vrijwilligheid. Om het aantrekkelijk te maken moet er een vergoeding tegenover staan.

Sociaal & Groen is tegen een verplichte maatschappelijke dienstplicht maar voor een betaalde vrijwillige maatschappelijke stage-periode, met als uitgangspunt bevordering van de sociale cohesie​ en verbetering van de positie van jongeren in de samenleving.

 

uitgebreide versie

Bij nieuwe voorstellen in de politiek is het tegenwoordig van essentieel belang te weten wie of welke partij met het voorstel komt en wat (werkelijk) wordt beoogd. Dit, omdat -vaak nieuwe- partijen ‘verborgen’ intenties hebben. Daarom is het goed eerst in te gaan op de vraag wat er eigenlijk wordt opgelost met een nieuw voorstel. Zo kwam CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma met een voorstel voor een maatschappelijke dienstplicht voor probleemjongeren. Hij staat daarmee in een lange traditie van CDA-leiders die pleiten voor een vorm van disciplinerende dienstplicht. Zo pleitte Ruud Lubbers in de jaren tachtig al voor ‘heropvoedingskampen’ en ook Heerma’s voorganger Buma was een uitgesproken voorstander van een maatschappelijke dienstplicht voor alle jongeren, die volgens hem zou ‘beginnen bij de militaire component’.
Sinds maart 2020 kunnen jongeren (14-27) zich inzetten voor een ander via een maatschappelijke diensttijd (MDT). Ze geven bijvoorbeeld zwemles aan statushouders of organiseren samen een maatschappelijk evenement. Tijdens hun MDT kunnen jongeren hun talenten ontdekken.

Hoe ouderwets een dienstplicht ook klinkt, het is interessant genoeg om er serieus naar te kijken. Dat de verschillen in Nederland groter worden, staat namelijk buiten kijf. Arm en rijk, stad en platteland, hoog- en laagopgeleid, fit en onfit: iedereen die om zich heen kijkt ziet de verschillen toenemen, geaccelereerd door onze schermtijd. Kinderen van rijke, hoogopgeleide ouders wonen in andere wijken en gaan naar andere scholen dan de kinderen van lager opgeleide ouders. Een zichzelf versterkend effect dat dramatisch is voor sociale stijgers; aan wie kunnen zij zich nog optrekken? Een klein vergrijzend landje heeft niets aan onderbenut potentieel aan de onderkant en een klasse van onverantwoordelijke ontwortelden aan de bovenkant (Sander Schimmelpenninck)
In Nederland wordt veel vrijwilligerswerk gedaan. Zo’n vijftig procent van de Nederlanders zet zich tijdens zijn of haar vrije tijd in om iets goeds te doen voor de medemens. Een zeer lovenswaardige instelling, zo lijkt het op het eerste gezicht. Cijfers laten echter zien dat deze vrijwilligers nogal oud zijn. Het onderzoeksbureau Movisie laat in een rapport zien dat de trend van vrijwilligerswerk onder jongeren naar verwachting zal dalen. Daarom kan de betrokkenheid onder jongeren wel een boost gebruiken.

Vast staat dat er een paar problemen zijn, die ten aanzien van dit punt als volgt kunnen worden samengevat. Er is de laatste decennia een opvoedprobleem: ouders kunnen of willen hun kinderen niet meer opvoeden in termen van verantwoordelijkheid, normen en waarden, fatsoen, solidariteit, maatschappelijk inzicht en betrokkenheid. In ieder geval heeft zich een brede onverschilligheid meester gemaakt van een groot deel van de bevolking.
Daarnaast zijn er in de samenleving sectoren met capaciteitsproblemen, zoals in de zorg, het onderwijs, de politie, enz.
Het is echter volgens Sociaal & Groen een principieel onjuiste benadering deze problemen op te lossen door het verplicht inzetten van onbetaalde arbeidskrachten. Het uitgangspunt dient niet, zoals de voorstanders wel doen, het oplossen van de problemen van de overheid te zijn, maar de scholing en vorming van jongeren en hen helpen hun plek te vinden in de samenleving.

de voordelen

Een dergelijke vorm van dienstplicht heeft een opvoedende waarde. Niet iedereen in Nederland heeft een goede opvoeding genoten. Een sociale dienstplicht zou ervoor kunnen zorgen dat normen en waarden bij de Nederlandse jongeren worden bij- of teruggebracht bij hen die dat niet of in onvoldoende mate hebben genoten. Door het werken met o.a. ouderen en gehandicapten zullen jongeren zich na verloop van tijd beter kunnen inleven in de situatie van deze mensen, waardoor de kans groot is dat zij genuanceerder over ouderen gaan denken. Ook kan het een zinvolle bijdrage leveren voor de inburgering van immigranten in de samenleving. Zij komen in aanraking met de Nederlandse cultuur en krijgen de kans de Nederlandse taal beter onder de knie te krijgen. Tevens zullen ze in contact komen met de autochtone bevolking en dit zal hun integratie alleen maar kunnen bevorderen.
Een ander gebruikt argument is dat maatschappelijke dienstplicht de criminaliteit onder jongeren zal tegengaan. Dat is niet aangetoond ook al erkent Sociaal & Groen dat het een goede manier is om ontspoorde of bijna ontspoorde jongeren bij te sturen. Zij worden immers midden in de maatschappij gezet en gedwongen op een sociale manier om te gaan met anderen. Een tijdje in de zorg, leger of overheid zorgt voor meer respect voor instanties en verschaft inzicht over hoe een maatschappij functioneert.
Bovendien is de samenleving ermee gediend: in de zorg, bij de politie en in het onderwijs bijvoorbeeld kan een beetje ondersteuning goede diensten bewijzen.

Uit onderzoek blijkt dat mensen, die eenmaal vrijwilligerswerk hebben gedaan, dat ook blijven doen. Een dienstplicht is dus een goede stimulans om jongeren als ‘vrijwilliger voor het leven’ te houden. Daarnaast heeft zo’n dienstplicht het voordeel dat er in de verschillende sectoren van de samenleving de betrokkenheid vergroot kan worden, bijvoorbeeld bij het leger. Nederland heeft een beroepsleger dat voor veel mensen op een afstand staat. Door ‘kennismaking’ raakt dit onderdeel veel meer verankerd in de samenleving. Dit geldt ook voor de eenzaamheid onder ouderen. Veel gemeenten en de nationale overheid, zetten het onderwerp regelmatig op de agenda met de vraag wat daar nu aan gedaan kan worden. Hier kunnen jongeren een rol in vervullen. Bezoekwerk van jongeren aan ouderen zal bovendien het wederzijds begrip tussen jongeren en ouderen vergroten. Het is een mooie plus op hun cv, ze kunnen talenten ontdekken waarvan ze niet wisten dat ze die hadden.

Een andere toepassing is, veroordeelden voor relatief lichte vergrijpen, een keuze te bieden: of ze betalen de opgelegde boete, of ze verrichten werk voor de samenleving via de MDT. Deze werkwijze biedt verschillende voordelen, waaronder het voorkomen van schulden, die velen toch niet kunnen betalen, met alle gevolgen van dien.

de nadelen

Dienstplicht is niet nodig, terzij het een disciplinerend karakter heeft. Uit onderzoek van Eurostat blijkt dat maar 6,2 procent van de Nederlandse jongeren tussen 18 en 24 jaar geen opleiding volgt of werkt. Het percentage ligt ver onder het gemiddelde van de EU dat zo’n 16 procent is. Nederlandse jongeren zijn dus al actief.
​In deze tijd is het echter maatschappelijk nauwelijks meer acceptabel mensen te dwingen werk te doen dat ze niet willen. Steeds vaker wordt de overheid geconfronteerd met onwilligen die in soortgelijke verplichte situaties worden gebracht (bijstandsuitkeringen, reclassering). Het zelfbeschikkingsrecht weegt zwaar; het verplichte karakter is daarom ongewenst en zal tot onnodige weerstand in de samenleving leiden.
Ook bestaat het gevaar dat de overheid misbruik gaat maken door deze vorm in te zetten bij financiële krapte en jongeren te beschouwen als gratis arbeidskrachten.
Er zijn praktische bezwaren: instellingen kunnen niet opgescheept worden met al die jongeren die geen enkele ervaring hebben in bijvoorbeeld de zorg. Zij zitten heel krap in hun personeel en tijd en jongeren moeten overal in begeleid worden. Vooral in verpleeghuizen en het is al een hele toer om alle mantelzorgers en vrijwilligers in te zetten en te begeleiden. Dat helpt de sector niet vooruit en jongeren ook niet.
Verder kost de diensttijd bakken met geld. De regering heeft er al ongeveer 25 miljoen euro aan besteed. Dit bedrag wordt stapsgewijs opgebouwd, totdat er in 2021 100 miljoen euro voor vrij is gemaakt. Dat is erg veel geld. Geld dat we misschien beter kunnen besteden aan dingen als het bevorderen van een duurzame samenleving of kleinere klassen op basisscholen. Daar is veel meer behoefte aan.

​​De woorden van John F. Kennedy, ‘don’t ask what your country can do for you. Ask what you can do for your country’, zijn mooi, maar dan wel op basis van vrijwilligheid. Om het aantrekkelijk te maken moet er een stagevergoeding tegenover staan. Ook wil Sociaal & Groen een landelijk certificaat, waarmee de vaardigheden en kennis die de jongeren opdoen gewaardeerd kan worden.
​
Sociaal & Groen is tegen een verplichte maatschappelijke dienstplicht maar voor een betaalde vrijwillige maatschappelijke stage-periode, met als uitgangspunt bevordering van de sociale cohesie​ en verbetering van de positie van jongeren in de samenleving.

 

STANDPUNTEN / VERSCHILLEN PER PARTIJ (maatschappelijke dienstplicht)