belastingen . welvaartsverdeling
uitgebreide versie
Vermogensbelasting is een directe belasting die geheven werd over het vermogen van belastingplichtigen ongeacht de inkomsten die uit dit vermogen verkregen worden.
Deze belasting werd in Nederland lange tijd geheven volgens de bepalingen van de Wet op de Vermogensbelasting (VB). Deze werd door staatssecretaris Vermeend (PvdA) in 2001 ingetrokken in het kader van de Belastingherziening 2001. Toch wordt sindsdien in Nederland nog belasting op het vermogen geheven, maar nu via de inkomstenbelasting. De heffing vindt plaats in de vorm van een vermogensrendementsheffing in box 3. De term ‘vermogensbelasting’ is eigenlijk niet meer de juiste aanduiding, maar wordt thans nog steeds gebruikt en ziet dan op de inkomstenbelasting die over een forfaitair rendement van het vermogen wordt geheven.
Er is geen redelijke rechtvaardiging te bedenken waarom het acceptabel is dat het vermogen van zeer vermogenden drie keer sneller groeit dan de ‘spaarkruimels’ van de rest van de bevolking, of nog erger, anderen die mogelijkheid zonder inspanning (investering bijvoorbeeld) wordt onthouden. “De extreme concentratie van vermogen is een exces” volgens de bekende econoom Thomas Piketty. Hij heeft becijferd dat de waarde van private vermogens hoger is dan het vermogen van overheden in de eurozone. Met andere woorden, sommigen hebben zich kunnen verrijken terwijl onze overheden in verhouding arm zijn, constant moeten lenen met als gevolg een oplopende staatsschuld. Italianen behoren – in privévermogens – tot de rijksten van Europa, maar hebben de armste overheid. In de VS is eenzelfde ‘leegroven’ al jaren de tendens. De gevolgen zijn in beide landen zichtbaar: ernstige verwaarlozing van publieke zaken, zoals bijvoorbeeld de infrastructuur.
Nederland
Ook in Nederland is een stijgende lijn zichtbaar tussen de verhouding van particulier vermogen en het nationaal inkomen (rekening houdend met pensioenaanspraken), aldus de econoom. Iemand moet de staatsschuld betalen. Het is rechtvaardiger als je meer vraagt van mensen die miljoenen hebben dan van mensen die zelf al een schuld hebben.
In het Nederlandse systeem wordt niet het vermogen, maar het fictieve rendement belast. Omdat er sprake is van een exorbitante scheefgroei in zij die niets of weinig hebben en zij die in absurde weelde leven, is er al geruime tijd een discussie met als inzet een meer rechtvaardiger verdeling van ons aller welvaart en dientengevolge rijkdom.
Het Nederlandse belastingsysteem legt de nadruk op het belasten van arbeid, en niet of nauwelijks op het belasten van vermogen (1,7 % boven een miljoen netto). Bijna alle politieke partijen zijn voorstander van een heffing op daadwerkelijke vermogenswinsten – dus de feitelijke spaarrente en het rendement op beleggingen.
Sociaal & Groen kiest voor een andere benadering vanuit de wens voor een rechtvaardiger welvaartsverdeling en het principe van gelijke kansen voor iedereen. Indien namelijk het rendement wordt belast, zoals nu, dan is de samenleving afhankelijk van de beleggingskeuze van de eigenaar, terwijl bij een belasting op het vermogen die vrije keuze geen rol speelt. Uitgaande van die gedachte is een belastingsysteem, waarbij nadrukkelijk het vermogen (niet zelden door erfenissen of zonder inspanning verkregen) wordt betrokken, onvermijdelijk.
Waarom vermogen belasten?
Bestaansrecht van de vermogensbelasting
Men kan zich afvragen waarom er überhaupt een heffing op vermogens zou moeten bestaan. Het bestaansrecht van de vermogensbelasting werd in het neoliberale tijdperk in twijfel getrokken. Voordat een onderdeel van het vermogen als belastbaar vermogensbestanddeel wordt aangemerkt was het immers al door bestaande heffingen gegaan. Zo was het spaargeld al belast met inkomstenbelastingen en zijn erfenissen al belast met erfbelasting.
De rechtvaardiging van de vermogensbelasting rust op twee pijlers, namelijk: het gefundeerde inkomen en
de bestedingsreserve. Niet al het inkomen uit vermogen is voorheen belast via de inkomstenbelasting. Het grootste deel van de vermogens van rijken is juist niet met arbeid verkregen. Het inkomen uit vermogen wordt terecht beschouwd als inkomen dat voor een langere tijd vast staat, waar weinig onzekerheden over bestaan en waar relatief gezien weinig voor hoeft te worden opgeofferd vergeleken met inkomsten uit arbeid en het daarmee samenhangende inkomensverlies t.g.v. werkeloosheids- en arbeidsongeschiktheid. Met andere woorden, inkomstenbelasting wordt geheven terwijl daarvoor veel inspanning geleverd moet worden en bij inkomen uit vermogen hoeft geen inspanning geleverd te worden.
Bij de bestedingsreserve wordt iemand met een flink vermogen gezien als verkerende in een bevoorrechte positie. Een vermogensbezitter zou in slechte tijden kunnen terugvallen op zijn/haar vermogen en minder afhankelijk zijn terwijl de oorzaak, bijvoorbeeld een financiële crisis of pandemie, niet aan minder vermogenden verweten kan worden. Echter, dit argument zou betekenen dat een belastingplichtige die veel spaart meer draagkracht wordt toegerekend dan een belastingplichtige die alle inkomsten onmiddellijk weer uitgeeft. Daarom moet er sprake zijn van een vrijstelling, ten einde de spaarder niet te ‘straffen’ voor zijn zuinigheid. Een van de belangrijkste argumenten voor een vermogensbelasting is het bevorderen van de horizontale gelijkheid. Horizontale gelijkheid houdt in dat belastingplichtigen met hetzelfde vermogen op een gelijke en even zware manier worden belast. Bij verticale gelijkheid zullen de vermogensverschillen kleiner worden. Hierbij worden verschillende inkomsten ook verschillend (progressief) belast. Het bestaansrecht van de vermogensbelasting berust voornamelijk op het draagkrachtbeginsel, wanneer er gekeken wordt naar de bestedingsreserve. Een vermogensbezitter kan in slechte tijden terugvallen op zijn of haar vermogen in tegenstelling tot minder vermogende personen. Naar mate het vermogen stijgt wordt de inspanning t.g.v. arbeid in verhouding tot het vermogen kleiner. Uiteindelijk kunnen vermogenden leven van het rendement, waardoor geen enkele arbeid meer verricht hoeft te worden. Daarom is de progressiviteit in belasting rechtvaardig. Er wordt in het Sociaal & Groen-voorstel dus enerzijds rekening gehouden met het argument dat een onderdeel van het vermogen voordat het als vermogensbestanddeel wordt aangemerkt al belast is (meestal inkomstenbelasting) en anderzijds worden spaarders van hun arbeidsinkomen vrijgesteld.
Het belastingstelsel kan bijdragen aan een eerlijker welvaartsverdeling; de ongelijkheid is immers bijna altijd op oneerlijke wijze tot stand is gekomen of afhankelijk van willekeurige omstandigheden. Niet alle ongelijkheid tussen mensen vloeit voort uit het vermogen van mensen om arbeidsinkomen te vergaren, maar in toenemende mate ook om kapitaalinkomen te verdienen. Hogere inkomensgroepen sparen meer, hebben grotere vermogens (ook vanwege grotere erfenissen), boeken hogere rendementen op hun vermogen (bijvoorbeeld door schaalvoordelen bij beleggingen), hebben vaker kapitaalinkomen uit eigen onderneming en richten bv’s op om de belasting op arbeid te omzeilen.
Constant problemen
De vermogensrendementsheffing in box 3 staat al een tijd ter discussie. Veel belastingplichtigen beschouwen het belasten van een forfaitair rendement als onrechtvaardig gelet op de huidige rentevergoeding op banken spaartegoeden. Zij vinden dat deze forfaitaire rendementen niet in verhouding staan tot de daadwerkelijk behaalde rendementen. Dit gevoel van onrechtvaardigheid was voor meerdere belastingplichtigen aanleiding om massaal bezwaarschriften in te dienen over het belastingjaar 2013 om de juridische legitimiteit van de vermogensrendementsheffing aan te vechten.
Uiteindelijk zette op 24 december 2021 de Hoge Raad met een arrest een streep door de vermogensrendementsheffing en vanaf 2027 komt er een nieuw stelsel voor box 3. Dan betalen mensen belasting over het werkelijke rendement op vermogen.
Sociaal & Groen voorstel
Sociaal & Groen wil af van deze langlopende discussies en gevoel van onvrede. Sociaal & Groen wil herinvoering van de vermogensbelasting (rendementsheffing vervalt) volgens het schijventarief waarbij de eerste € 50.000 vrij is, voor fiscale partners geldt het dubbele.
| netto vermogen | percentage | belasting | fiscale partners | belasting |
| 0 – 50.000 | 0 | 0 | 100.000 | 0 |
| 50.000 – 125.000 | 1 | 500 – 1.250 | 250.000 | 1.000 – 2.500 |
| 125.000 – 250.000 | 2 | – 2.500 | 500.000 | – 5.000 |
| 250.000 – 500.000 | 3 | – 7.500 | 1.000.000 | – 15.000 |
| 500.000 – 750.000 | 4 | – 10.000 | 1.500.000 | – 20.000 |
| 750.000 – 1.000.000 | 5 | – 12.500 | 2.000.000 | – 25.000 |
| 1.000.000 – | 7,5 |
voorbeeld uitwerking:
Belastingplichtige heeft een netto vermogen van 1,5 miljoen. De belasting wordt dan (eerste 50.000 respectievelijk 100.000 vrij) € 70.750,- voor een alleenstaande, dat is 4,17% over het totale vermogen.
Argument tegen
Politici die opkomen voor de rijken voeren aan dat een vermogensbelasting rijken het land uit zou jagen. Dan investeren zijn niet meer in Nederland en daarmee zou de Nederlandse economie geschaad worden, aldus de redenatie.
Sociaal & Groen wil een wereldwijde heffing, hetgeen betekent dat het niet meer uitmaakt waar je woont. Er zou een minimum kunnen gelden. Een heel klein deel van de wereld is enorm vermogend. Denk aan Elon Musk en Mark Zuckerberg, maar ook Nederlanders als Max Verstappen. Deze groep betaalt echter heel weinig belasting door hun geld over de wereld uit te spreiden. Met een wereldwijde heffing, te beginnen in de EU, vervalt dit bezwaar.
Rijken blijken juist niet te investeren, maar potten hun geld op. Zij proberen met slimme beleggingen en belastingparadijzen hun vermogen te laten groeien. Zij investeren wel in meerdere huizen en jachten, maar niet in Nederland.
Een exit-regeling
Sociaal & Groen stelt voor, net zoals bij het voorstel over de wereldwijde vennootschapsbelasting, dat een vanwege de vennootschapsbelasting vertrekkende miljonair of miljardair (Nederland heeft 51 miljardairs, bron Quote 2023) gedurende vijf jaar het verschil aan belasting betaalt tussen het in Nederland geldende tarief en het elders gevestigde tarief. Dit wordt bij vertrek in één keer belast.
interne links: