zorg
middelgrote versie
onethisch handelen
De medische wetenschap maakt een periode door van indrukwekkende progressie in bestrijding van ziekten. Een vloedgolf van nieuwe goed werkende medicijnen staat de mensheid ten dienste. Onderzoeken en ontwikkelingsprocessen zijn echter ingewikkeld en tijdrovend en mede dat heeft ook een schaduwkant gecreëerd: zoals bijna altijd wordt er enorm onethisch misbruik gemaakt uit de uitvinding van nieuwe medicijnen. Juist vanwege het unieke karakter van de medicijnen ligt de uitvinding en ontwikkeling daarvan meestal bij één commerciële marktpartij, die vervolgens wettelijk het marktmonopolie krijgt gedurende tien jaren als investeringsvergoeding (octrooibeschermingswet).
Enige tijd geleden zijn er drie rapporten verschenen waarin alarm werd geslagen. Als er geld in het spel is, is er bijna altijd tevens sprake van misbruik en gewetenloze uitbuiting, zeker als er sprake is van die monopolistische positie. Zo is er bijvoorbeeld een medicijn op de markt gekomen tegen longkanker maar die pil is onbetaalbaar.
“Nederland betaalt de hoofdprijs”, zegt Carin Uyl-de Groot, hoogleraar gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit. Ze denkt dat dit komt door onze slechte handelspositie: we zijn een klein land en kunnen geen vuist maken. “Farmaceuten kunnen vragen wat ze willen”, zo is haar conclusie. Zo vraagt de fabrikant van het middel Nivolumab bijvoorbeeld € 134.000,-. Nederland blijkt op één na -volgens een lijst van The lancet Oncology- de hoogste prijs voor medicijnen te betalen van alle landen.
Dat doen we dan ook: in Nederland is in 2015 300 miljoen (!) meer aan alleen geneesmiddelen tegen kanker uitgegeven dan in 2014, bovenop de 675 miljoen die we nu al aan middelen uitgeven tegen kanker. Daarnaast zijn er natuurlijk nog vele andere medicijnen tegen andere aandoeningen. Door deze kosten hebben we keer op keer een maatschappelijke discussie wat een mensenleven waard is, of de medicijnen wel of niet vergoed worden en of een medicijn te duur is om iemand in leven te houden.
Dit heeft dan weer menselijke drama’s tot gevolg. Ziekenhuizen kunnen het niet meer betalen bleek uit een rapport van KWF kankerbestrijding.
Maar de facto is het nog schrijnender: overheden subsidiëren vaak ook nog eens de ontwikkeling. Zo financiert bijvoorbeeld het Amerikaanse ‘National Institutes of Health’ (een federale overheidsinstelling) vele onderzoeken. Betalen mag de burger, de winsten gaan naar de aandeelhouders en als het medicijn er is mogen de patiënten nog een keer betalen. Het neoliberale marktdenken. Maar dat is niet alles: de sector geniet ook nog eens van aanzienlijke belastingvoordelen, naast de aftrekbaarheid van ontwikkelings- en onderzoekskosten. Met een vrije markt heeft dat alles niet veel meer van doen.
Gelukkig maken we deel uit van de EU: gebleken is dat als we een Europese vuist maken tegen één farmaceutische monopolist, de prijs aanzienlijk zakt. De minister van Volksgezondheid is daar achter gekomen (zo krijgen Spaanse kankercentra 40% korting op het medicijn ipilimumab en Nederland 2%) en wil nu, terecht, dat de EU bindende lage uniforme prijzen afspreekt. Desalniettemin blijft de industrie exorbitante prijzen vragen, maken zij woekerwinsten.
negen voordelen bij eigen onderzoek en productie
Daarom zou het beter zijn als de overheid een eigen onderzoeks- en productielijn opzet als er sprake is van vitaal belang voor de volksgezondheid. Dat mag geen geldkwestie meer zijn, maar een mensenkwestie.
Dat heeft een aantal voordelen. In de eerste plaats krijgen afgestudeerden een interessante baan (1), we investeren in werkgelegenheid. Dit staatsbedrijf kan dan zelf bepalen welke medicijnen voor welke aandoening het wil ontwikkelen (2) en Nederlandse patiënten zijn dan niet meer afhankelijk van de commerciële motieven van een bedrijf (3). Aangezien het een staatsbedrijf betreft valt het onder toezicht van de regering en heeft het parlement de zeggenschap, dus wij allemaal (4). Het effect zal zijn niet valse concurrentie maar wel doorbreking van de monopoliepositie (5), waartegen zelfs rechtgeaarde liberalen geen bezwaar zouden moeten hebben.
Verder wordt de prijs binnen de perken gehouden en houden we ons systeem daarmee betaalbaar (6) waarvan we allemaal voordeel hebben. Ook investeren we in hoogwaardige technologie hetgeen goed is voor Nederland als handelsnatie (7) en we hebben de kennis in Nederland (8). Maar het aller belangrijkste voordeel is dat we patiënten kunnen helpen (9) die nu om financiële redenen dit soort medicijnen niet kunnen betalen als ze niet vergoed worden of daardoor het eigen risico verder omhoog moet. Onze gezondheid moet van een aandeelhoudersbelang naar een mensenbelang. Stem op het beste medicijn daarvoor, stem .
uitgebreide versie
(under construction)
gelegaliseerde criminaliteit
“Nijmeegse onderzoekers bewijzen nieuwe toepassing oud medicijn – en dus verzestienvoudigt farmaceut de vraagprijs”, kopte de Volkskrant op 01 november 2019.
Dit soort berichten verschijnen met grote regelmaat in de pers. In deze willekeurige zaak schreef een arts na een onderzoek naar een oud medicijn, een patiënt het middel voor tegen niet-dystrofische myotonie, een zeldzame spierziekte waar in Nederland zo’n driehonderd mensen aan lijden. Het middel was voor iets anders ontwikkeld, maar het bleek ook tegen deze spierziekte te werken. Een Amerikaanse farmaceut-fabrikant en Indiase medicijnenhandelaar kregen lucht van het Nijmeegse onderzoek. De Amerikanen verkochten het middel aan Lupin Pharmaceuticals, een Indiase geneesmiddelenhandelaar die zelf geen nieuwe medicijnen uitvindt, kocht de hele voorraad op, deed er een nieuwe verpakking omheen en heeft voor tien jaar lang marktexclusiviteit bedongen. Dat krijgt het eind vorig jaar toegewezen door het Europees Geneesmiddelen Agentschap, de EMA. Lupin heeft vanaf dat moment het monopolie in de hele Europese Unie. En kan vragen wat het wil. Die kans op legale diefstal laat het bedrijf niet voorbijgaan en verzestienvoudigt de prijs per medicijn naar tachtigduizend (80.000,-) euro. Het bedrijf heeft daarvoor niets hoeven te doen; geen onderzoek, ontwikkeling of productiekosten. Met normale faire handel heeft dit niets van doen.
Het is de Haagse apotheker Paul Lebbink gelukt om het middel zelf te bereiden in zijn apotheek. Zorgverzekeraar CZ had hem gevraagd dat te onderzoeken. Drie patiënten krijgen het medicijn nu via hem. Lebbink zijn productie kan opvoeren. Hij zou volgens de wet maximaal vijftig unieke patiënten per maand mogen bedienen. Via deze ‘magistrale bereiding’ kost het middel zo’n vijf duizend euro per jaar. Vanaf 1 januari wordt dit soort bereidingen vergoed vanuit de basisverzekering. Maar de farmaceut gaat deze route ongetwijfeld juridisch aanvechten.