Besnijdenis (circumcisie): wilsonbekwame babies religieus gebrandmerken

 

middelgrote versie (in bewerking)

uitgebreide versie

vrouwen- en mannenbesnijdenis

Tijdens een besnijdenis (of circumcisie) van de man wordt de voorhuid van de penis verwijderd. In islamitische landen in Afrika vindt ook regelmatig vrouwenbesnijdenis plaats. Hierbij worden de schaamlippen en/of clitoris gedeeltelijk of volledig weggesneden. In westerse landen wordt deze vorm van besnijdenis als misdrijf gezien.

Er zijn verschillende medische redenen voor een besnijdenis bij mannen. Een medische reden is fimosis. Hierbij is de voorhuid zo nauw dat deze (bijna) niet teruggetrokken kan worden over de eikel.
Vrouwelijke genitale verminking (VGV), in het Engels female genital mutilation (FGM) of female genital cutting (FGC) genoemd, is het zonder medische noodzaak gedeeltelijk of volledig wegsnijden van de schaamlippen en/of de clitoris van meisjes en vrouwen. VGV wordt ook vrouwenbesnijdenis genoemd.

Deze praktijk is een schending van de fundamentele mensenrechten van vrouwen en meisjes en verboden door verschillende internationale  mensenrechtenverdragen, die in vele landen ook zijn omgezet in nationale wetgeving.
Deze ingreep, zowel bij mannen als bij vrouwen, wordt doorgaans hoofdzakelijk uit religieuze overwegingen uitgevoerd. In de ogen van religieuzen zou God een fout hebben gemaakt bij de menselijke schepping, mogen vrouwen geen vreugde beleven aan seks en moet dat ‘gecorrigeerd’ worden. Die mening zijn vooral mannen toegedaan.

Baby-verminking in Afrika, Azië en Midden-Oosten

Het besnijden van vrouwen gebeurt vooral in bepaalde delen van Afrika (Egypte, Soedan en de zuidelijke Sahel inclusief Somalië), het Midden-Oosten (delen van Jemen en Oman) en Azië (Maleisië, Indonesië). De ingreep wordt vaak uitgevoerd terwijl het slachtoffer nog jong is. Zo worden de meisjes ‘geopereerd’ van direct na de geboorte tot aan de puberteit. In genoemde landen is het een algemeen gebruik.
In de Hoorn van Afrika worden behalve de clitoris ook de schaamlippen geheel verwijderd. In delen van Somalië en Soedan wordt eveneens vaak de vulva dichtgenaaid op een kleine opening voor de menstruatie na.
In het Jodendom worden jongetjes, zoals beschreven in de Thora (eerste heilige boeken), op de achtste dag na hun geboorte besneden, tenzij er een medische reden is om dit uit te stellen. Dit omdat -volgens de overlevering- God met Abraham een verbond heeft gesloten. Dat ‘verbond’ is echter nooit tevoorschijn gekomen.
Expertisecentrum Pharos becijferde dat er in Nederland ongeveer 29.000 vrouwen wonen – grotendeels afkomstig uit de Hoorn van Afrika – van wie de vagina een beetje of ernstig is verminkt. Vaak blijft er dan nog maar een kleine opening over, met alle medische complicaties van dien.

Levenslange gezondheidscomplicaties

Deze extreme ingrepen gebeuren volgens de meeste medische rapporten op zeer grote schaal, in een aantal landen zelfs bij de meerderheid van de meisjes; in Somalië bijvoorbeeld bij 80 à 90%. Dit gaat dikwijls gepaard met levenslange gezondheidscomplicaties. In 2007 overleed een 12-jarig meisje in Egypte na een besnijdenis op de operatietafel. Hoewel besnijden van meisjes in Egypte sinds de jaren 50 bij wet verboden is, was het tot dit voorval mogelijk om ‘in geval van ziekte’ een meisje te laten besnijden in het ziekenhuis. In 2017 overleed in Tanzania enkele dagen na haar geboorte een baby nadat haar overgrootmoeder een besnijdenis bij het meisje had uitgevoerd. De vrouw voerde de ingreep vijf dagen na de geboorte van het kind uit. Enkele dagen later traden complicaties op. De zuigeling stierf in een ziekenhuis. (bron: Wikipedia)

Los van de ethische kant van de zaak, kan besnijdenis zowel medisch als psychisch negatieve effecten hebben. Niet ieder huidtype is gelijk, zo ook de wondgenezing.
Een enkele keer kan het gebeuren dat de genezing niet snel genoeg gaat en dat dit tegenvalt.
Het kan soms twee tot drie weken duren dat de wond nog niet indroogt en nattend blijft.
VGV zou volgens de gelovigen ook de vruchtbaarheid bevorderen, daarnaast wordt voorkomen dat de vrouw plezier beleeft aan seksualiteit en geslachtsgemeenschap. Er bestaat echter geen enkel deugdelijk medisch bewijs voor die vruchtbaarheidsverbetering. In verschillende culturen wordt de clitoris als een vrouwelijke penis gezien die een vrouw als iets onvrouwelijks niet behoort te hebben.
De praktijk van de genitale mutilatie is evenwel niet beperkt tot bepaalde ontwikkelingslanden. In Frankrijk zijn er reeds mededaders zwaar veroordeeld (wegens verminking). Deze praktijk lijkt moeilijk uitroeibaar.
UNICEF noemt in 2013 de 29 landen waar deze praktijk meer algemeen verspreid is. In 2012 pleitte artsenorganisatie KNMG voor een krachtig ontmoedigingsbeleid.

Duizenden islamitische kleuters en zo’n honderd Joodse baby’s worden elk jaar in Nederland besneden. Uroloog Michael van Balken wil de ingreep niet meer uitvoeren De besnijdenis is volgens hem onnodig.
Michael van Balken noemt zich ‘weigeruroloog’. Op zijn poli in het Arnhemse Rijnstate Ziekenhuis krijgt Van Balken de kinderen met complicaties na de ingreep.
Nabloedingen die niet met een verbandje te verhelpen zijn. Infecties aan de penis. Een klein babypiemeltje dat is beschadigd door het mes.

Religie

In de Koran komt het begrip vrouwenbesnijdenis niet voor. In een vermeende overlevering van uitspraken van de profeet Mohamed, die besnijdenis bij mannen voorschrijft, staat dat besnijdenis een “eer” zou zijn voor vrouwen. Waarop dit gestoeld is, is vooral onduidelijk. De authenticiteit van deze uitspraak wordt echter betwist. Binnen de islam bestaan overigens diverse interpretaties omtrent de “wenselijkheid” van vrouwenbesnijdenis.
De besnijdenis wordt doorgaans uitgevoerd door een traditionele besnijdster (exciseuse) bij het meisje/de baby thuis, met of zonder anesthesie, en vaak met niet-gesteriliseerd, soms zelfs primitief materiaal. In andere gevallen wordt de ingreep uitgevoerd door medisch geschoold personeel, vaak met als argument dat het proces dan veiliger verloopt, en complicaties vermeden worden.
De Wereldgezondheidsorganisatie verwerpt echter die verantwoording.
Hoewel de oudste mensenrechtenverdragen niet uitdrukkelijk spreken over deze vormen van verminking, wordt meer en meer aangenomen dat VGV een inbreuk is op de fundamentele rechten van meisjes en vrouwen, zoals vervat in historische mensenrechten, en zeker op grond van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948.
Recentere en meer expliciete rechtsgronden zijn onder meer het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen, dat begin 2018 door alle landen ter wereld is geratificeerd, met uitzondering van Iran, Niue, Soedan, Somalië, Tonga en -jawel- de Heilige Stoel (Vaticaanstad) (!).

Vrouwenbesnijdenis wel strafbaar

In Nederland is vrouwenbesnijdenis in het wetboek expliciet strafbaar gesteld als verminking. De maximumstraf in Nederland is twaalf jaar gevangenisstraf, daar kan nog een strafverzwaring bovenop komen indien de dader(s) familieleden zijn. In België bestaat een afzonderlijk artikel (art. 409) voor vrouwenbesnijdenis.
Ook hulp bij een besnijdenis en een besnijdenis laten uitvoeren in het buitenland zijn tegenwoordig in Nederland strafbaar. Kennis hebben van een VGV zonder dit te melden is eveneens strafbaar. Bij VGV hoeft geen aangifte gedaan te worden om een justitieel onderzoek te starten (al kan aangifte er wel toe leiden). Voor artsen geldt een verbod op het uitvoeren van VGV. Het plegen van een VGV levert een arts minimaal een berisping via het tuchtrecht op, maar kan ook een reden zijn voor gevangenisstraf.
Omdat de besnijdenis van vrouwen in Nederland en België bij wet verboden is, worden sommige Nederlandse meisjes met een immigrantenachtergrond, afkomstig uit desbetreffende culturen, vaak tijdens de vakantie in het land van oorsprong besneden. In 2003 was dit in het nieuws, omdat men ook deze praktijk in Nederland wilde aanpakken. In januari 2009 liet staatssecretaris Bussemaker weten deze praktijk aan te willen pakken naar Frans voorbeeld, door ouders uit risicogroepen een contract te laten ondertekenen en na de vakantie de meisjes op VGV te controleren.

Circumcisie is strafbaar

Bij de circumcisie van baby’s en kinderen zijn twee tegenstrijdige rechtsbeginselen in het geding. Het recht op lichamelijke integriteit (vastgelegd in artikel 11 van de Nederlandse Grondwet van 1983) kan zo begrepen worden, dat ouders hun zonen niet mogen besnijden. Daar tegenover staat het recht op godsdienstvrijheid (vastgelegd in artikel 6.) dat zo begrepen kan worden dat de staat een religieus gemotiveerde verminking (besnijdenis) niet mag verbieden.
Er bestaat geen jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over het afwegen van de verschillende rechten in dit geval. Ook Belgische en Nederlandse rechters hebben hierover geen uitspraak gedaan.
Op 7 mei 2012 velde een Keulse rechter in hoger beroep het vonnis dat de ingreep uit religieuze gronden strafbaar is, omdat onherroepelijk lichamelijk letsel wordt toegebracht. Hij is van mening dat het recht van de ouders noch de grondwettelijk verankerde godsdienstvrijheid zo’n ingreep kunnen rechtvaardigen.

Jongensbesnijdenis is in Nederland in een aantal niet-strafrechtelijke rechtszaken aan de orde gekomen. In een uitspraak van 23 mei 2007 heeft de Raad van State in een asielzaak geoordeeld dat de rechtbank verzuimd had te motiveren waarom jongensbesnijdenis niet kan worden gezien als een ernstige vorm van mishandeling of aantasting van het menselijk lichaam (LJN: BA6061). Verder liet de Raad van State in het midden of jongensbesnijdenis onder de werkingssfeer van artikel 3 van het EVRM valt en of jongensbesnijdenis daadwerkelijk een ernstige vorm van mishandeling of aantasting van het menselijk lichaam is.
De (kinderrechter van de) rechtbank Zutphen oordeelde in een uitspraak van 31 juli 2007 dat jongensbesnijdenis een ingreep is die medisch gezien niet noodzakelijk is en bovendien onomkeerbaar (LJN: BB0833).
Volgens de Nederlandse wet is de besnijdenis van jongens dus niet strafbaar. Naar aanleiding van Kamervragen van Ayaan Hirsi Ali antwoordde toenmalig christelijke Minister van Justitie Donner dat verwijdering van de voorhuid geen lichamelijk letsel genoemd kan worden, en dat het besnijden van jongens vooral zou gebeuren uit religieuze en hygiënische overwegingen. Dat laatste wordt overigens vanuit de medische wereld ook bestreden.

De KNMG (artsenfederatie) stelt dat er goede redenen zijn voor een wettelijk verbod op niet-therapeutische circumcisie bij minderjarige jongens. Zo is er volgens de KNMG geen overtuigend bewijs dat het zinvol of noodzakelijk is in het kader van preventie of hygiëne en zijn er risico’s op medische en psychische complicaties. Volgens de KNMG is niet-therapeutische circumcisie bij minderjarige jongens in strijd met het recht op autonomie en het recht op lichamelijke integriteit van het kind. Sociaal & Groen sluit zich hierbij aan.
De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg is het hier echter niet mee eens en is van mening dat de KNMG ten onrechte geen onderscheid maakt tussen jongens- en meisjesbesnijdenis en geen rekening houdt met godsdienstvrijheid en het recht van ouders hun kinderen naar eigen overtuiging groot te brengen.
In februari 2018 werd bekend dat het IJslandse parlement overweegt om de religieuze jongensbesnijdenis alleen toe te staan als een jongen oud genoeg is om de ingreep te begrijpen.
Het komt voor dat mannen die op jonge leeftijd besneden zijn, zich mismaakt voelen en besluiten de resterende voorhuid, indien aanwezig, op te rekken om de natuurlijke staat zover als mogelijk te herstellen.
Cijfers zijn moeilijk te verzamelen. Met het toenemen van immigranten (met een islamitische achtergrond) neemt ook het aantal baby’s toe dat in het geheim verminkt wordt toe. In België zijn cijfers bekend waaruit blijkt dat het aantal verminkingen in acht jaar tijd meer dan verdubbeld is (bron: Wikipedia)

Standpunt Sociaal & Groen

Sociaal & Groen is van mening, tezamen met internationale instellingen als UNICEF en de Wereldgezondheidsorganisatie, hierin bijgetreden door prominente feministen en activisten als Josephine Kulea, Keniaans activist, Nawal el-Saadawi, Egyptisch activist en feminist, Waris Dirie, Somalisch mensenrechtenactivist en voormalig model, en Ayaan Hirsi Ali, dat besnijdenis niet van deze tijd is, dus ook niet voor mannen, en dat dezelfde wetgeving zoals die nu geldt voor vrouwen, voor jongetjes dient te gelden.
Het is dus geen afweging niet op medische gronden, maar het gaat erom of ouders uit religieus-culturele overwegingen het (hogere) recht hebben over het lichaam van hun kind te beslissen dan het kind zelf uit cultureel-religieuze overwegingen.
Het zelfbeschikkingsrecht en de fundamentele rechten wegen voor Sociaal & Groen zwaarder dan de godsdienstvrijheid.
Het argument van vele Afrikaanse landen, dat dit bemoeienis is met een westerse kolonialistische houding, staat volgens Sociaal & Groen in geen verhouding tot het hogere recht van de lichamelijke integriteit en zelfbeschikking. Baby’s kunnen niet zelf beslissen over hun eigen lichaam. Ieder mens heeft het fundamentele recht te beslissen over zijn/haar eigen lichaam.
​
Sociaal & Groen wil dat mannenbesnijdenis alleen toegestaan is als dit wordt uitgevoerd in een ziekenhuis en na het bereiken van de 18-jarige leeftijd, tenzij er medische redenen zijn dit eerder te doen.

 

zie ook:

​De Correspondent – verbod is goed voor godsdienstvrijheid

Algemene informatie over meisjesbesnijdenis

 

jd130620

STANDPUNTEN / VERSCHILLEN PER PARTIJ (Circumcisie)