landbouw . ons voedsel
korte versie
De drie de pijlers van onze voedselfilosofie: de voetafdruk van voedsel verkleinen, zorgen voor een gezonde samenleving en een goede transparante prijs voor iedereen.
Vers geoogste fruit en groente direct van de boer: zo kan het voedselsysteem op de kop worden gezet.
Je ziet in de supermarkt wel waar een product vandaan komt, maar je hebt geen idee of het van een goed bedrijf is dat zijn werknemers fatsoenlijk betaalt
middelgrote versie
We denken na over een duurzaam voedselsysteem en proberen verandering in gang te zetten. Wij zien het succes van gewone burgers die ook goede ideeën proberen te verwezenlijken. Omdat we dat niet alleen kunnen en effecten in Nederland te weinig zoden aan de dijk zetten kijken we niet alleen naar de biologische boer in Nederland, maar ook naar de coöperatieve supermarkt in Madrid en een ‘community farm’ in Engeland.
Op dit moment heeft de Europese Unie het doel opgelegd dat in 2030 25% van de landbouwgrond biologisch verbouwd wordt. Dit is onderdeel van de Europese Greendeal. Een belangrijke stap vooruit als het lukt. Een alternatief voedselsysteem – ecologisch verantwoord – is een van de belangrijke aandachtspunten van Sociaal & Groen. Door neoliberaal beleid gaat deze verandering in Nederland erg langzaam: nog maar 4% van de landbouwgrond is biologisch. In april 2023 werd er wel goed nieuws gepubliceerd: de omzet van biologische voeding steeg vorig jaar met een kwart.
Dat geeft hoop. Maar wat ook hoop geeft, is over de grenzen kijken. Willen we echt innoveren moeten we samenwerken aan een beter voedselsysteem. Een systeem met minder impact op het klimaat, dat gezonder is, eerlijke prijzen hanteert en jou verbindt met waar je eten vandaan komt.
1. Negatieve CO2-uitstoot en natuurpositieve boeren
Het is tamelijk onbekend dat biologische landbouw ook het klimaatprobleem kan aanpakken. Er zijn biologische gewassen zoals wintergranen, olijven of citrusvruchten met een ecologische voetafdruk die 42% tot 100% lager ligt dan die van hun conventionele tegenhangers. Dit blijkt onder meer uit een studie van Ecovalia, een Spaanse beroepsvereniging voor biologische teelt.
“Planten zijn eigenlijk groene zonnepanelen”
boer Erwin Westers
“Planten zijn eigenlijk groene zonnepanelen”, zegt boer Erwin Westers, eigenaar van een regeneratieve biologisch-dynamische boerderij aan de Waddenzee in Groningen. Wat bedoelt hij met groene zonnepanelen? Na en soms ook voor de oogst zaait hij tot 25 bodembedekkers in om goed voor zijn land te zorgen. “Ik wil zoveel mogelijk diversiteit, want dat maakt de bodemorganismen actief. Zij maken allemaal verschillende mineralen en vitamines los in de grond. Als we dan volgend jaar weer aardappels telen, hebben die daar profijt van: ze smaken dan niet alleen beter, maar hebben ook meer voedingsstoffen.” De planten gebruiken de energie van de zon om water en CO2 uit de lucht om te zetten in zuurstof en suikers, legt Westers uit en dat heet fotosynthese.
“Mensen moeten wennen dat menselijke uitwerpselen ingezet kunnen worden in de kringloop”
Anita Beblek
Een ander mooi voorbeeld is het Duitse P2GreeN. Zij doen iets unieks. Dit bedrijf wil menselijke uitwerpselen als meststof voor de landbouw inzetten. Onze uitwerpselen komen nu in het riool terecht en het kost ontzettend veel water en energie om dit rioolwater te zuiveren. Als je het met nieuwe innovaties voor elkaar krijgt menselijke uitwerpselen in te zetten om het land te bemesten, voorkom je dit. Het mes snijdt aan twee kanten. “Het teveel aan stikstof wordt weggewerkt en het voorkomt tegelijkertijd dat er meer fosfor ontstaat die essentieel is voor de landbouw”, aldus de uitleg van Anita Beblek, directeur van het project. P2GreeN pioniert op dit gebied in Duitsland. De Europese regelgeving moet hiervoor worden aangepast en niet onbelangrijk: mensen moeten wennen dat menselijke uitwerpselen ingezet kunnen worden in de kringloop.
2. Transparantie en een echte prijs
Net als in andere landen bestaat er ook in het Verenigd Koninkrijk een probleem met ‘te goedkoop eten’. “Onze marges zijn nog nooit zo klein geweest, nu steeds meer mensen moeten besluiten om goedkoper voedsel te kopen”, zegt Tom Richardson van The Community Farm. Helaas heeft goedkoop eten ergens anders in de keten een prijs die moet betaald worden, bijvoorbeeld door het milieu of door de boeren.
Mensen aan het werk bij The Community Farm
Concreet zou Sociaal & Groen deze trend willen doorbreken door initiatieven te steunen die laten zien dat het anders kan, zoals ze dat op deze boerderij doen. “We zijn niet ingericht om als normale commerciële boerderij te functioneren. Onze 15 hectare worden beheerd om mensen dichterbij het eten, het land en de natuur te brengen. Elk jaar bezoeken duizenden mensen de boerderij en werken mee op het land. Dit bevordert hun eigen lichamelijke en geestelijke gezondheid terwijl ze van de natuur genieten en volwaardig voedsel voor de plaatselijke bevolking produceren”, legt Tom uit.
La Osa, een coöperatieve supermarkt in Madrid
Het streven van Sociaal & Groen naar transparantie en een echte prijs is er een die de werkelijke impact van de voedselproductie op het milieu en de samenleving weerspiegelt. Dat blijkt ook uit projecten zoals La Osa, een coöperatieve supermarkt in Madrid. “Omdat we niet overtuigd werden door de producten die we in andere winkels aantroffen, hebben we onze eigen coöperatieve supermarkt opgezet. Zo leren we begrijpen hoe en wat we consumeren”, verklaart José Antonio Villareal, lid van coöperatie La Osa.
3. Consumenten met producenten verbinden
Er is een directere band tussen consument en producent nodig. Wij ondersteunen initiatieven die dat mogelijk maken door af te wijken van de regels die ons soms drukke leven bepalen. Een daarvan is CrowdFarming. “Mijn grootvader heeft zijn hele leven sinaasappels geteeld”, geeft oprichter Gonzalo Úrculo aan. “Hij kreeg nooit opmerkingen over de kwaliteit van zijn producten, behalve van de inkopers van supermarkten. Zij klaagden wel en probeerden de prijs zo laag mogelijk te houden.” Na hun opleiding in logistiek concludeerden hij en zijn broer Gabriel dat de keten kapot en inefficiënt is, waarbij waardevolle natuurlijke hulpbronnen worden verspild.
Er dreigt een wereldwijde voedselcrisis door de oorlog in Oekraïne. Hoe kunnen we in Europa de regie over ons eigen voedselsysteem nemen? Van de meest inefficiënte keten ter wereld naar complete transparantie en verse producten uit buurlanden. CrowdFarming zet het huidige ontransparante en op import gebaseerde voedselsysteem op zijn kop: door consumenten en boeren direct met elkaar te verbinden.
Via hun online platform staan 200 boeren nu rechtstreeks in contact met 350.000 consumenten in heel Europa, die de aanschaf van een product (een specifiek aantal kilo’s sinaasappelen) van een bepaalde boerderij toezeggen. Die consumenten genieten van verse producten en de boeren weten wat ze moeten produceren. Hiermee vermijden ze verspilling ontvangen ze een eerlijkere, stabielere prijs dankzij hun relatie met de consument.
CrowdFarming
CrowdFarming is een platform dat boeren in acht landen verbindt met Europese consumenten. Opgericht in 2017 door de broers Gonzalo en Gabriel Urculo, samen met Juliette Simonin en Moisés Calvino. Van de prijs die de consument betaalt, komt 50 procent terecht bij de boer, 25 procent bij de vervoerder, 22 procent bij CrowdFarming (voor de marketing, de ontwikkeling van de verpakking, het klantcontact en het regelen van het transport) en 3 procent bij financiële dienstverleners als PayPal.
Wat is het idee?
Het idee is om geen losse sinaasappels meer te verkopen, maar een sinaasappelboom adopteren waar je de vruchten van afneemt. Zo wordt de consument als partner gezien waarmee een relatie wordt opgebouwd. “Dat voorkomt inefficiëntie”, stelt Gonzalo.
Normaliter kweken boeren fruit en groente zonder dat ze weten hoeveel ze ervan kwijt kunnen en tegen welke prijs. Dat is een enorme mismatch, die de markt niet uit zichzelf oplost. Door het adoptiemodel produceren boeren aan de hand van de vraag, kunnen ze een planning maken en krijgen ze een vaste prijs. De consument krijgt op zijn beurt complete transparantie. De voedselketen is uitermate ontransparant. Je ziet in de supermarkt wel waar een product vandaan komt, maar je hebt geen idee of het van een goed bedrijf is dat zijn werknemers fatsoenlijk betaalt. Mocht de klant dat willen, dan kan de relatie nog hechter worden: hij is welkom in de olijf- of sinaasappelboomgaard, waar hij zijn boom heeft geadopteerd.
CrowdFarming werkt aan alle drie de pijlers van onze investeringsfilosofie: de voetafdruk van voedsel verkleinen, zorgen voor een gezonde samenleving en een goede prijs voor iedereen.
Vers geoogste fruit en groente direct van de boer: zo kan het voedselsysteem op de kop worden gezet.
bronnen: Xavi Hervás, Gonzalo en Gabriel Urculo & Triodos