democratie
Hoe verklein je de kloof tussen burger en bestuur? Hoe zorg je ervoor dat burgers meer vertrouwen krijgen in de overheid en daarmee ook in de democratie?
De beoogde Amersfoortse coalitiepartijen zetten sterk in op meer inbreng voor de burger. Zo is elke inwoner komende weken uitgenodigd tot meepraten over de dilemma’s bij de huidige coalitie-onderhandelingen. Themagewijs gaan de partijen in gesprek met burgers die daar tijd voor vrij wil maken. Ongekend, voorheen hoorde de stad pas iets nadat het coalitieakkoord in beton was gegoten.
Sociaal & Groen is uiteraard voorstander van meer debat en meer transparantie, maar voor het terugwinnen van het vertrouwen is veel meer nodig. Burgers haken niet af omdat ze te weinig inbreng zouden hebben. Burgers keren zich tegen de democratie omdat de overheid te weinig daadkracht toont en te veel fouten maakt. Of omdat ze zich niet gehoord en gezien voelen.
Een derde deel van de bevolking vindt daadkracht zo belangrijk dat zelfs de regels van de rechtsstaat er voor opzij mag worden geschoven (bron Monitor Democratisch Bewustzijn). Gevaarlijk terrein, waar Sociaal & Groen ver weg van wil blijven, al valt niet te ontkennen dat de overheid tergend traag acteert en te veel steken laten vallen.
Ook in Amersfoort liggen de voorbeelden voor het oprapen: Het mislukte Armando Museum, de gestrande Westelijke Ontsluiting, de affaire Vahstal, de vertragingen bij de bebouwing van Bovenduist en De Wagenwerkplaats, de kostenoverschrijding bij zwembad Amerena, de vervanging van het huidige stadhuis…
Het gros van de inwoners zit niet op meer inspraak te wachten. Ze hebben al genoeg aan hun hoofd en zijn niet voor niets naar de stembus gegaan. De verantwoordelijkheid is gedelegeerd aan – het woord zegt het al -volksvertegenwoordigers. Wat zij verlangen is een bestuur dat van aanpakken weet.
Burgers willen pas inbreng als zij zich zorgen maken. Als er een plan blijkt te liggen voor een betonnen kolos in hun straat. Of als er een groenstrook dreigt te verdwijnen voor de verkeersontsluiting van een nieuwe woonwijk. Of als er een conflict dreigt met een instantie als de sociale dienst. Dat is het moment dat je gehoord en gezien wilt worden.
Alle uitvoerige participatiegidsen en klachtenprotocollen ten spijt, de juridische afdeling van de gemeente heeft nog steeds zijn handen vol aan burgers die zich bij klachten of kritiek afgescheept voelen. Amersfoort kent al 25 jaar een club bewoners die gespecialiseerd is in het uitpluizen van regelgeving bij de afgifte van omgevingsvergunningen. De stichting Samenwerkende Groeperingen Leefbaarheid Amersfoort (SGLA) – de naam is groot, het ledenbestand klein – won menige zaak bij de Raad van State en legde daarmee grote bouwprojecten lam. zoals recent op op het voormalige terrein van broedplaats de WAR.
Burgers die zich in georganiseerd verband juridisch wapenen tegen de overheid. Dat moet niemand willen. Behalve om beter bestuur vraagt het ook om een meer gelijkwaardig speelveld. Hoeveel handvaten en protocollen de participatie ook kent, de burger staat altijd met tenminste 0- 1 achter. De beslissingsbevoegdheid ligt bij de overheid, die bij grote (bouw)projecten sterk afhankelijk is van de partijen met het geld. De burger voelt zich niet alleen machteloos in dit belangenspel, hij is het ook als het er op aankomt.
Sociaal & Groen zocht naar een betere vorm voor de participatie. Gelijkwaardiger,laagdrempeliger en minder bureaucratisch. We kwamen uit op de Burgerkamer (niet te verwarren met het Burgerberaad, daarover straks meer). De opzet is simpel. Elke burger en elke organisatie kan elk probleem, elk conflict, elke zorg en elk idee voorleggen aan een commissie. In deze commissie zitten vertegenwoordigers van de ambtenarij, de politiek, alsmede neutrale stadgenoten.
Al delibererend wordt er gezamenlijk naar een uitspraak toe gewerkt. Het is dus niet zo dat de Burgerkamer vanuit een ivoren toren tot een oordeel komt. Er wordt echt een gesprek gevoerd. Vrijblijvend is de uitspraak niet. Wordt de indiener in het gelijk gesteld dan moet de overheid daar een gevolg aan geven.
Raadsleden en ambtenaren stellen zich dienstverlenend op, zoals het ook hoort bij de overheid. Ze verplaatsten zich in het standpunt van de indiener en onderzoeken van daaruit de redelijkheid en haalbaarheid. Krijgt de burger geen gelijk, dan is hem in elk geval maximale transparantie geboden.
Bewoners van de met afbraak bedreigde wijk Jericho zouden bijvoorbeeld naar de Burgerkamer kunnen stappen. Met de vraag of de gemeente bevoegd is om de nieuwbouwplannen van de woningbouwcorporatie de Alliantie tegen te houden. Het moet uiteraard wel om een realistisch verzoek gaan. Het kan niet zo zijn dat de Burgerkamer de gemeenteraad buiten spel zet.
Ook ideeën kunnen worden voorgelegd. Zo loopt de Stadsgalerij al jaren tegen het gemis aan van een vaste expositie- en ontmoetingsplek voor kunstenaars met een Amersfoortse hartslag. Vindt de Burgerkamer dat er onderzocht moet worden of het Rietveldpaviljoen deze bestemming kan krijgen? De commissie wisselt van samenstelling. Bij elk onderwerp wordt passende deskundigheid en betrokkenheid gezocht.
Onze voorzitter Wim Lanfermeijer, inwoner van Amersfoort, heeft het idee van de Burgerkamer schriftelijk onder de aandacht gebracht van het Amersfoortse college. Dit met het aanbod tot toelichting en het verzoek tot een standpuntbepaling. Na maanden kwam er een antwoord. ‘Uw bericht is toegevoegd aan de ingekomen stukken van de gemeenteraad (-) ’, zo liet burgemeester Bolsius op 14 juli 2021 weten. ‘Wellicht geeft u voorstel voeding bij de partijen aan het thema bestuurlijke vernieuwing’. Geen elke Amersfoortse partij nam sindsdien contact met ons op.
Hoezo meer werk maken van de inbreng van burgers?
Lanfermeijer diende vorige maand een bezwaarschrift in. De juridische afdeling van de gemeente kwam nu wel direct in actie. De uitkomst is dat het verzoek tot het instellen van experiment met de Burgerkamer onder de aandacht wordt gebracht van de formateurs van het nieuwe college.
We zijn benieuwd.
Nog even over het Burgerberaad, waar wel veel aandacht voor is en waar D66 mee wil experimenteren. Bij een Burgerberaad neemt niet de burger maar de overheid het initiatief. Een doorsnee van de bevolking, aangewezen via loting, krijgt alle informatie die nodig is en komt zoals bij een rechtbankjury al delibererend tot een uitspraak over een vraagstuk dat de overheid heeft voorgelegd.
Eva Rovers legt in haar boekje ‘Nu is het aan ons, oproep tot echte democratie’ de meerwaarde van het Burgerberaad uit. In het kort komt het er neer dat zij het als een middel ziet om de politiek achter de broek zitten bij de aanpak van met name klimaatverstoringen. Als een willekeurige doorsnee van de bevolking het eens kan worden over verduurzamingsmaatregelen, wie zijn de politici dan om nog langer treuzelen?
Sociaal & Groen ziet niet veel in een Burgerberaad. Vertrouwen win je terug met kundig, integer en daadkrachtig bestuur. Niet met het roer uit handen geven aan met loting bij elkaar geraapt groepje burgers.